دولت برای رسیدن مردم به درآمد و سود شرایط و ابزار مناسب را در اختیار آن ها قرار داده و مردم در راستای بهره برداری از این امکانات و منابع موظف به پرداخت مالیات می باشند. بنابراین مالیات پرداخت بخشی از سود فعالیت های اقتصادی مردم به دولت است.اغلب شهروندان تا وقتی سر و کارشان به حساب و کتاب مالیاتی نیفتد متوجه انواع و اقسام مالیات‌هایی که طبق قوانین باید بپردازند نیستند.
اشخاص مشمول پرداخت مالیات به شرح زیر می باشند:
کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم.
هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که درایران تحصیل می کند.
هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می کند و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک های فنی و یا واگذاری فیلم های سینمایی (که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آن ها می گردد) از ایران تحصیل می کند.
مالیات در ایران به دو گروه مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم تقسیم می شود که در ادامه به معرفی این دو نوع مالیات می پردازیم.
1) مالیات مستقیم:که مستقیما از دارائی یا درآمد افراد گرفته می‌شوند و شامل مالیات بر دارائی و مالیات بر درآمد هستند؛ همان طور که از نام این مالیات‌ها مشخص است بدون هیچ واسطه‌ای بر درآمد افراد و یا سازمان‌ها و مؤسسات اقتصادی اعمال می‌شوند و توسط مأموران مالیاتی به طور مستقیم وصول می‌شوند. نمونه بارز این مالیات‌ها، مالیاتی است که دولت به طور مستقیم از حقوق کارمندان خود کسر می‌کند
2) مالیات غیرمستقیم:مالیاتی است که با واسطه و به طور غیرمستقیم از شهروندان گرفته می‌شود. مالیات غیرمستقیم در شکل‌های گوناگونی قابل پیاده شدن می‌باشد و پرداخت آن نیز با اینکه بر دوش همگان می‌باشد ولی محسوس نیست و به طور معمول عموم مردم وجود آن را احساس نمی‌کنند. این مالیات، غالباً بر قیمت کالاها و خدمات اضافه شده و به مصرف کننده منتقل می‌گردد و شامل مالیات بر واردات و مالیات بر معاملات است.
در صورتی که مودی مالیاتی و پرداخت کننده مالیات یک نفر باشد، آن مالیات مستقیم محسوب می شود وگرنه مالیات غیرمستقیم خواهد بود. همچنین به شخصی که مسئول پرداخت مالیات است، مودی مالیاتی گفته می شود.
1) انواع مالیات های مستقیم :
الف) مالیات بر دارایی : اساس و مبنای مالیات بر دارایی، ثروت مسئول پرداخت مالیات ( مودی ) است. این نوع از مالیات خودش به دو دسته تقسیم می شود:
مالیات بر ارث : مهم ترین نوع مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث است. مالیات بر ارث مالیاتی است که از اموال و دارایی های شخص که پس از فوت وی باقی می ماند، دریافت می شود.
مالیات و انواع آن مالیات حق تمبر : مالیات حق تمبر از انواع مالیات های مستقیم است که از طریق الصاق و ابطال تمبر بر اسناد، اوراق و مدارک به منظور رسمیت بخشیدن یا لازم الاجرا نمودن آنها، از مودی دریافت می شود. ( مواد ۴۴ تا ۵۱ قانون مالیات های مستقیم )
ب) مالیات بر درآمد : در این نوع از مالیات، درآمد افراد و شرکت ها ( و نه ثروت آنها ) مبنای مالیات است. شاید بتوان گفت که مالیات بر درآمد اشخاص مهم ترین نوع مالیات است. " مالیات بر درآمد " خود نیز به گروه های زیر تقسیم می شود:
مالیات و انواع آن مالیات بر درآمد املاک
مالیات و انواع آن مالیات بر درآمد حقوق
مالیات و انواع آن مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات و انواع آن مالیات بر درآمد کشاورزی
مالیات و انواع آن مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
مالیات و انواع آن مالیات بر درآمدهای اتفاقی
2) انواع مالیات های غیرمستقیم :
الف) مالیات بر واردات :
این نوع از مالیات ها اصولا تابع ت های کلان بازرگانی و شرایط اقتصادی کشورها هستند و به غیر از اینکه یکی از راه های درآمدزایی دولت ها هستند، معمولا برای حمایت از صنایع داخلی نیز به کار گرفته می شوند. این دسته از مالیات ها ممکن است بر اساس قیمت و ارزش کالاها یا بر اساس ویژگی ها و مشخصات آنها (مانند حجم، وزن و.) تعیین و دریافت شوند. این گونه از مالیات به سه صورت از مودیان وارد کننده دریافت می گردد:
مالیات و انواع آن حقوق و عوارض گمرکی
مالیات و انواع آن سود بازرگانی
مالیات و انواع آن عوارض بر واردات اتومبیل
ب) مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات :
مالیات بر مصرف مالیاتی است که مصرف کنندگان کالا های خاص در زمان خرید آن کالا (به همراه قیمت کالا) پرداخت می کنند. به این ترتیب هر شخصی که میزان بیشتری از آن کالا را مصرف کند، در نهایت مالیات بیشتری پرداخت می کند. گرچه این نوع مالیات نهایتا به وسیله مصرف کننده نهایی پرداخت می شود، اما وظیفه قانونی پرداخت آن به دولت به عهده تولیدکنندگان و فروشندگان است.
مالیات بر مصرف انواع بسیار زیادی دارد؛ مالیاتی که دولت از مصرف و فروش کالاها و خدمات دریافت می کند به صورت ذیل است:
مالیات و انواع آن مالیاتی که از خرید و فروش نوشابه های غیر الکلی دریافت می شود.
مالیات و انواع آن مالیاتی که از خرید و فروش الکل طبی و صنعتی از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
مالیات و انواع آن مالیاتی که از فروش سیگار از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
مالیات و انواع آن مالیاتی که از خرید و فروش اتومبیل دریافت می شود.
مالیات و انواع آن مالیات بر فرآورده های نفتی و پتروشیمی که از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
مالیات و انواع آن خرید و فروش خاویار هم مشمول مالیات بوده و مودیان باید آن را پرداخت نمایند.
مالیات و انواع آن نوارهای ضبط صوت و تصویری هم جزء مواردی هستند که دولت می تواند از آنها مالیات دریافت نماید.
مالیات و انواع آن حق اشتراک تلفن های خودکار و خدمات مخابرات بین المللی هم در زمره قوانین پرداخت مالیات قرار دارد.
ج) مالیات بر ارزش افزوده :
منظور از مالیات بر ارزش افزوده، تفاوت بین کالا و خدمات عرضه شده با ارزش کالا و خدمات خریداری شده در دوره ای مشخص است. مالیات بر ارزش افزوده، عرضه کالاها و خدمات و همچنین صادرات و واردات آنها را شامل می شود.
و اما چه اشخاصی مشمول پرداخت مالیات هستند ؟
مالیات و انواع آن کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران ملک و املاک داشته باشند مشمول این قانون می شوند.
اشخاص مشمول پرداخت مالیات اشخاصی که در ایران زندگی می کنند اگر دارای درآمد ناشی از شغل یا هر چیز دیگری باشند باید به نسبت آن و با توجه به قانون مالیات یا خراج پرداخت کنند.
مالیات و انواع آن برخی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی یا اشخاص حقیقی در خارج از ایران فعالیت داشته اما در ایران هم درآمد کسب می کنند این اشخاص هم مشمول قوانین ایران شده و باید مالیات و عوارض درآمد خود را به دولت پرداخت نمایند.
مالیات و انواع آن همه اشخاص حقوقی که تابعیت ایران را داشته باشند باید از درآمدهایی که داخل ایران یا خارج از آن کسب می نمایند، بخشی را به عنوان مالیات پرداخت کنند.
مالیات و انواع آن اشخاص غیر ایرانی که به هر طریقی داخل ایران صاحب درآمد هستند یا امتیاز کسب و کار خود را به یک ایرانی یا غیر ایرانی در ایران واگذار کرده اند و از محل آن کسب در آمد می کنند یا از آموزش ها یافروش فیلم به ایرانیان درآمد کسب میکنند باید بر اساس قوانین ایران مالیات خود را واریز کنند.
منبع :